Miejscowość położona jest w odległości 14 kilometrów na zachód od Jarocina. Przez rynek i wieś przebiega droga krajowa nr 12. Jaraczewo przecina też Obra będąca lewobrzeżnym dopływem Warty.

Jaraczewo to duża wieś stanowiąca centrum administracyjne, handlowe i usługowe gminy.  Obok urzędów administracji samorządowej znajduje się tu kościół, szkoła, przedszkole, ośrodek zdrowia, ośrodek kultury oraz liczne sklepy, firmy usługowe oraz zakłady produkcyjne, spośród których cenioną na rynku markę stanowią Zakłady Przetwórstwa Mięsnego „ Biegun” czy zakład przetwórstwa ryb „ Larus”. Swą historią Jaraczewo sięga XIV wieku. Osadnictwo na tym terenie jest jednak znacznie starsze. Przez 600 lat Jaraczewo stanowiło gniazdo rodowe i własność Jaraczewskich herbu  Zaremba. To dzięki jednemu z nich osada w XVI otrzymała prawa miejskie, które utraciła - według różnych źródeł - pod koniec XIX lub na początku XX wieku. Pozostałością z czasów, gdy Jaraczewo było miastem, jest układ przestrzenny  i zwarta zabudowa centrum. Spacerując ulicami Jaraczewa, można zobaczyć, jak ślady przeszłości sąsiadują tu ze współczesnością. Wśród nowych budynków i wznoszonych obiektów stoi dawna synagoga z końca XIX wieku czy nieczynny młyn. W gorące dni mieszkańcy i poróżni mogą znaleźć wytchnienie w parku, w cieniu drzew i nad brzegiem malowniczego stawu z wysepką pośrodku.

Autor: jaraczewianki Źródła: Anders Paweł, Jarocin, Wielkopolska Biblioteka Krajoznawcza nr 34

autor: Okrent

Warto odwiedzić Jaraczewo w pierwszą styczniową sobotę. Od trzech lat w scenerii jaraczewskiego parku, a wcześniej na jaraczewskim Rynku odbywa się świąteczny Koncert Kolęd organizowany na powitanie Nowego Roku oraz z okazji kolejnych finałów Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy. W koncercie biorą udział różni wykonawcy, a atrakcją wyczekiwaną przez uczestników imprezy jest pokaz sztucznych ogni rozświetlających niebo na Jaraczewem.

Miłośnicy czterech kółek mogą sprawdzić swoje umiejętności podczas rajdu samochodowego „ Ludowiec ” zorganizowanego po raz pierwszy w 1981 roku i mającego już wieloletnia tradycję.   W ostatnich latach rajd  przeobraził się w wydarzenie o zasięgu wojewódzkim i  jest jedyną tego typu imprezą rozgrywającą się w ciągu dwóch dni.  Inicjatorami rajdu byli Włodzimierz Misiak i Jan Raczkiewicz, którzy -  zafascynowani rajdem pod nazwą roboczą "Malarz" - przy wsparciu Rady Gminnej LZS w Jaraczewie oraz Rady Wojewódzkiej LZS w Kaliszu i władzy lokalnej rozpoczęli – jak się z czasem okazało – coroczną i  wieloletnią  tradycję rajdu samochodowego "Ludowiec". Pierwszy rajd  odbył się 7 czerwca 1981r. i wygrali go Wiesława i Janusz Idczakowie, jadąc samochodem Trabant 601.Ludowiec to nie tylko szybka jazda drogami gminy Jaraczewo, to także popis operatywności, spostrzegawczości i wiedzy. Organizatorzy stawiają bowiem przed jego uczestnikami przeróżne zadania, a nad jego organizacją czuwa cały sztab społeczników.

W ciągu roku odbywają się w Jarczewie liczne imprezy. Organizatorem większości z nich jest Gminny Ośrodek Kultury. W kalendarzu jaraczewskich imprez szczególne miejsce zajmują Dni Ziemi Jaraczewskiej i rozgrywający się wówczas Turniej Samorządów Wiejskich. W turnieju biorą udział drużyny reprezentujące wszystkie wioski gminy Jarczewo. Ośmioosobowe zespoły rywalizują o miano  najsprawniejszego i najbardziej aktywnego sołectwa. Od kilku lat do współzawodnictwa gościnnie włączyli się także przedstawiciele gmin partnerskich z Niemiec i Ukrainy. Podczas zabawy zespoły rozgrywają przedziwne konkurencje. Rzucają pyrką do wiadra, kaloszem na odległość, miejscowi siłacze ciągną traktor rolniczy.

Swoją wieloletnią tradycję mają także organizowane przez GOK Przeglądy Piosenki, spotkania Dorosłe Dzieci Mają Głos czy organizowane w maju Majówki. Dużym zainteresowaniem młodzieży cieszą się Biegi Pierwszomajowe – największa impreza biegowa w powiecie jarocińskim. Do niedawna odbywały się one na jaraczewskim Rynku, od kilku lat miejscem sportowych zmagań jest Panienka. Oprócz rywalizacji w różnych kategoriach wiekowych, odbywa się także bieg otwarty dla dzieci i dorosłych.

Okazją do ciekawej rywalizacji jest także Niepodległościowy Turniej Strzelecki oraz Gminne Zawody Sportowo - Pożarnicze jednostek Ochotniczych Straży Pożarnych Gminy Jaraczewo.

Latem rusza w Jaraczewie Wakacyjna Liga Piłki Nożnej oraz Turnieje Siatkówki Plażowej. Do uprawiania sporu zachęcają oddane niedawno do użytku kompleksy boisk sportowych i środowiskowa sala gimnastyczna.

W karnawale warto wziąć udział w organizowanych w miejscowych lokalach zabawach i balach. Od lat imprezy takie organizuje KSS „ Snajper” czy Rada Rodziców przy Gimnazjum w Jarczewie.

Ucieczką od hałasu ulic i miejskiego gwaru może okazać się spacer po jaraczewskim parku. Oprócz urokliwego stawu z wysepką i parkowych alei można tu znaleźć dość osobliwe drzewo – przez mieszkańców nazywane drzewem miłości. Park był od zawsze ulubionym miejscem  romantycznych spotkań, a wspomniane drzewo - choć nie najlepszy to powód do dumy – miejscem, gdzie kolejne pokolenia mieszkańców Jaraczewa uwieczniały inicjały ukochanych. W parku znajduje się także - chętnie odwiedzany przez dzieci - plac zabaw.

Chcąc zakosztować regionalnych wyrobów wędliniarskich, warto odwiedzić sklep cieszącej się dobrą marką na rynku firmy „ Biegun ”.

autor: jaraczewianki

autor: Okrent

Z kart historii...

Jaraczewo to niegdyś miasto, a dziś największa wieś gminy i siedziba jej władz. Nazwa miejscowości pochodzi od nazwy osobowej Jaracz, która w średniowieczu stanowiła polski odpowiednik imienia Horacy. Pierwsze wzmianki o Jaraczewie pochodzą z 1394 roku. Wiadomo jednak, że osadnictwo na tym terenie jest znacznie starsze. Świadczą o tym znaleziska archeologiczne, zwłaszcza groby skrzynkowe datowane na V-III wiek. p.n.e. Od nazwy miejscowości przejęli nazwisko jej właściciele - Jaraczewscy herbu Zaremba, pojawiający się w dokumentach już w roku 1403.Losy miejscowości związane są z tą rodziną do 1905 roku, co w warunkach Wielkopolski jest rzadkością. W 1519 roku Tyburcy Jaraczewski otrzymał dla Jaraczewa od króla Zygmunta przywilej lokacyjny na prawie magdeburskim. Na mocy przywileju władzę w Jaraczewie sprawował wójt oraz rada miejska, której prawo wyboru przysługiwało właścicielowi. Miasteczko po lokacji rozwijało się w szybkim tempie do połowy XIX wieku. Tolerancja religijna obowiązująca w dobrach Jaraczewskich spowodowała przybycie i osiedlenie się innowierców rozwijających sukiennictwo, którego Jaraczewo szybko stało się ośrodkiem. Rodzina Jarczewskich mieszkająca na terenie Jaraczewa zdobywała dla swojego miasta przywileje powodujące jego rozwój. Między innymi Stanisław Jaraczewski otrzymał od króla Jana Kazimierza przywilej na odbywanie czterech jarmarków rocznie. W 1726 roku Karol Marcin Jaraczewski wydał pozwolenie na wprowadzenie wilkierza cechu płócienników. Te dokonania sprawiły, że pomimo wojen, pożarów i groźnych epidemii miasto nadal się rozwijało. Druga połowa XVIII wieku, kiedy właścicielem miasta był Tadeusz Jaraczewski, pan na Jaraczewie i Zaniemyślu oraz Solcu, którego był starostą, to czasy świetności Jaraczewa. W wyniku III rozbioru Jaraczewo zostało włączone w granice państwa pruskiego. W tym czasie miasto zamieszkiwało 382 mieszkańców w 72 domach. Na wypadek pożarów w mieście była jedna studnia publiczna i 6 prywatnych oraz jedna drabina. Jaraczewo w tym czasie było miasteczkiem rolniczym, posiadało ok. 100 hektarów ziemi, a jego mieszkańcy przy swoich domach mieli 15 stodół oraz hodowali konie, osły, krowy, owce i świnie. Część ludności zajmowała się rzemiosłem. Według danych z końca XVIII wieku działało w mieście 12 szynkarzy, 6 szewców, 5 płócienników, 4 kupców, 3 garncarzy, 3 kołodziejów, 2 młynarzy, 2 rzeźników, 2 murarzy oraz kowali, piekarz i golarz. Najważniejszym jednak działem produkcji rzemieślniczej było sukiennictwo.

Okres pruskiej niewoli to czas kształtowania silnej odrębności narodowej Polaków. Jak w Wielkopolsce, tak i w Jaraczewie jego mieszkańcy starali się jednoczyć w walce z wrogiem o narodowe przetrwanie. Powstało wówczas wiele organizacji: Bank Ludowy (1873r.), Bractwo Kurkowe (1880r. ), Towarzystwo Przemysłowe (1883r. ), Spółka Parcelacyjna Rolników, teatr amatorski i inne. Zasłużyli się wówczas księża działający w okolicy chociażby: Ignacy Andersz, Jan Beisert, Stanisław Budaszewski czy ksiądz Wyrzykowski. Postacią, która odcisnęła piętno na historii Jaraczewa, był zwłaszcza ksiądz Ignacy Andersz, który 12 lipca 1854 roku objął probostwo w Jaraczewie i całe swoje dorosłe życie związał z historią jaraczewskiej ziemi.

Młody ksiądz Andersz założył w Jaraczewie amatorski teatr, który w marcu 1862 roku wystawił sztukę Bogusławskiego „ Opieka wojskowa ”. W okresie manifestacji narodowo - religijnych w latach 1860-1862 był organizatorem uroczystych mszy świętych za dusze wybitnych Polaków. Jak podają źródła, w tym okresie zorganizował na probostwie czytelnię ludową, w której „ książki sam co niedzielę czytającym wybiera i rozdaje”. Kiedy wybuchło powstanie styczniowe w 1863 roku, ksiądz Andersz – wspólnie z Jaraczewskimi z Chytrowa - włączył się w działalność Komitetu Działyńskiego, za co 6 listopada tego roku został aresztowany i osadzony w berlińskim więzieniu. Po zakończeniu procesu do Jaraczewa wrócił dopiero w roku 1865 roku. I wtedy heroizm straceńczej walki i umierania, zastąpił mozolnym trudem organiczników. Pracą, która okazała się skuteczna w walce z Hakatą. Aby oprzeć się jej działalności i wykupywaniu ziemi z rąk polskich, obywatele Jaraczewa – wśród nich właśnie ksiądz Andersz- założyli 31 maja 1873 roku Bank Ludowy. Jaraczewski proboszcz przez lata był najpierw jego dyrektorem, a później prezesem Rady Nadzorczej. Pamiętając o tym, że naród trwa „ Póki w nim myśl swobody żyje (…)” i przechowywana jest pamięć przeszłości, ksiądz Andersz zorganizował w Jaraczewie z okazji 200. rocznicy wiktorii wiedeńskiej wielką patriotyczną uroczystość oraz ufundował okolicznościową tablicę, która umieszczona została na murze kościoła. Stając w obronie tej tablicy – jak zapisane zostało w „ Złotej Księdze” – wszedł w spór z pruskim żandarmem, który z robotnikami chciał ją usunąć z kościelnego muru. Krewki dziekan spoliczkował żandarma. Po tym zdarzeniu w wyniku procesu sądowego został skazany za obrazę i czynną zniewagę władzy na dwa lata aresztu, które odsiedział w więzieniu w Pleszewie. Gorący patriotyzm proboszcza, jego wieloletnie oddziaływanie na mieszkańców naszej miejscowości sprawiły zapewne, że w 1901 roku doszło w jaraczewskiej szkole do strajku. Ksiądz Ignacy Andersz zmarł 14 września 1904 roku w Jaraczewie. Pochowano go na przykościelnym cmentarzu. Z inicjatywy obecnego proboszcza ks. dziekana Stefana Czarneckiego i p. Feliksa Jankowiaka w 2006 roku dokonano renowacji jego grobu.

W drugiej połowie XIX wieku miasto utraciło prawa miejskie. (według innych źródeł utraciło je w1934 roku. ) Na początku XX wieku odbyły się na terenie germanizowanej Wielkopolski strajki szkolne. W Jaraczewie miały one miejsce w latach 1901/1902 i 1906/1907. Roman Idziak -długoletni kierownik jaraczewskiej szkoły, w prowadzonej przez siebie Kronice Jaraczewa opisał swoje starania o odtworzenie przebiegu strajku w tutejszej szkole. Pisze o udziale w nim m.in. Marianny Polskiej i Andrzeja Polskiego, który za „ czynne znieważenie nauczyciela niemieckiego ” został skazany na areszt i przebywał w więzieniu w Pleszewie. Aby złamać opór jaraczewskich dzieci, bito je, karano aresztem szkolnym, a na rodziców nakładano wysokie – rujnujące ich kary pieniężne. Wielu mieszkańców Ziemi Jaraczewskiej wzięło czynny udział w powstaniu wielkopolskim, które przyniosło upragnioną niepodległość. Sylwetki uczestników powstania zaprezentowane zostały w specjalnym opracowaniu na stronach internetowych gminy Jaraczewo. Okres II wojny światowej zapisał wiele bolesnych kart w historii Jaraczewa. Wielu mieszkańców zginęło wówczas w szeregach Armii „Poznań”, w hitlerowskich obozach i więzieniach. Czarną datę w dziejach miejscowości stanowi 11 października 1939 roku, kiedy wysiedlono 90% polskiej ludności.

Miejscem upamiętniającym dramatyczną historię, jaka rozegrała się w ostatnich dniach wojny na polach jaraczewskiego Chytrowa, jest znajdujący się przy drodze do Chwałkowa Kościelnego pomnik ku czci ofiar katastrofy amerykańskiego bombowca Boeing B-17F. Pomnik ten odsłonięty został 30 czerwca 1991 roku, a w ceremonii wziął udział jeden z ocalonych członków załogi – Harry Schulz. Fundatorem pomnika i rzecznikiem jego budowy był pan Ryszard Czabański, który w ten sposób wypełnił ojcowski testament. Amerykański bombowiec brał udział 9 lutego 1945 roku w nalocie na fabrykę benzyny syntetycznej niedaleko Lipska. Cel nie został jednak osiągnięty, a samolot uległ uszkodzeniom, które uniemożliwiły powrót do bazy w Anglii. Dowódca zdecydował o locie w stronę pozycji wojsk rosyjskich. Niestety, panowały niesprzyjające warunki pogodowe. Gęste chmury – z jednej strony – chroniły przed wrogiem - z drugiej – powodowały oblodzenie samolotu i utratę wysokości. Załoga wyrzucała z wnętrza wszystko, co mogłoby uratować sytuację. Na rozkaz dowódcy wyskoczył tez górny strzelec, który po wylądowaniu dostał się do niewoli. Na jaraczewskim polu udało się wylądować Harry 'emu Schulzowi i Howardowi Gansonowi, którzy opuścili samolot, skacząc na spadochronie. Pilot stracił jednak panowanie nad maszyną, która uderzyła w ziemię. W wyniku katastrofy z dziewięcioosobowej załogi uratowało się czterech lotników, a pięciu zginęło. Ocalonych Amerykanów zakwaterowano w domu jednego z mieszkańców, gdzie spędzili dwie noce. Miejscowy stolarz Władysław Latanowicz wykonał pięć trumien, które z ciałami lotników przewieziono do piwnic jaraczewskiego banku, a później do kostnicy przyszpitalnej w Jarocinie. Amerykanie zostali pochowani na jarocińskim cmentarzu, a w 1947 roku ich ciała ekshumowano i przewieziono do Stanów Zjednoczonych. Z części zachowanych szczątków samolotu powstał – stanowiący element pomnika – krzyż.

Po wyzwoleniu nastąpił okres odbudowy i rozbudowy miejscowości związany z procesami zachodzącymi w całym kraju. Powstaje wówczas - obejmujące dawną majętność Jaraczewskich na Chytrowie – Państwowe Gospodarstwo Rolne, wznoszone są budynki nowej szkoły, powstaje ośrodek zdrowia, siedziba władz oraz budynki Spółdzielni Kółek Rolniczych przy ulicy Golskiej. Wielu mieszkańców rozpoczyna wówczas pracę w rozwijających się fabrykach mebli czy obrabiarek w Jarocinie.

Dziś - po okresie transformacji ustrojowej - Jaraczewo to dobrze rozwijająca się wielkopolska wieś, stanowiąca centrum administracyjne, handlowe i usługowe gminy. Obok urzędów administracji samorządowej znajduje się tu kościół, szkoła, przedszkole, ośrodek zdrowia, ośrodek kultury oraz liczne sklepy, firmy usługowe oraz zakłady produkcyjne, spośród których cenioną na rynku markę stanowią Zakłady Przetwórstwa Mięsnego „ Biegun” czy zakład przetwórstwa ryb „ Larus”.

Dzięki funduszom pozyskiwanym ze środków Unii Europejskiej i środkom gminy w miejscowości powstały nowoczesne obiekty sportowe, przeprowadzono rewitalizację jaraczewskiego parku oraz zmodernizowano wiele obiektów.

Autor: jaraczewianki Żródła: 1.Anders Paweł, Jarocin, Wielkopolska Biblioteka Krajoznawcza nr 34 2.Jajor Jan, Dzieje Banku Spółdzielczego w Jarocinie (1868-2003), s.121-122 3. Słowniczek geograficzno – historyczny oraz krajoznawczy miejscowości gminy Jaraczewo, oprac. Kazimiera Pachciarz 4.Złota księga. Kronika szkoły i Jaraczewa prowadzona przez Romana Idziaka 5. Relacja p. Ryszarda Czabańskiego

Utrwalone w legendzie i opowieści...

O cudownie ocalonym obrazie i rzeźbie z kościoła Świętego Krzyża

W Jaraczewie przy ulicy Golskiej stoi krzyż. Postawiono go w miejscu, w którym przed wieloma laty stał kościół Św. Krzyża. Nie była to zresztą jedyna świątynia, ponieważ tolerancja religijna obowiązująca w dobrach Jaraczewskich spowodowała, że osiedlali się tu innowiercy, a w miasteczku sąsiadowały ze sobą parafialny kościół, synagoga i zbór ewangelicki. Jak opowiada moja prababcia, kościół Św. Krzyża spłonął. Ogień stawił całą drewnianą budowlę, a z pożogi uratował się obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem na desce i drewniana rzeźba przedstawiająca Pana Jezusa umarłego na krzyżu. Wszyscy uznali to za cud. Obraz i rzeźbę umieszczono w wydzielonej części stodoły należącej do właścicieli ziemskich, którzy mieszkali w pałacu. Przed obrazem i u stóp krzyża zbierali się ludzie, a ksiądz odprawiał nabożeństwa. Dziś obraz znajduje się w głównym ołtarzu jaraczewskiego kościoła, a rzeźba Ukrzyżowanego Chrystusa wisi po lewej stronie, na bocznej ścianie przy prezbiterium. Moja prababcia pamięta, że kiedy krzyż ten umieszczony był na zewnątrz świątyni, ludzie składali przy nim wota i nikt nie przeszedł obok niego, nie uklęknąwszy i nie pomodliwszy się uprzednio.

Tekst:Joanna Adamczyk – uczennica Gimnazjum w Jaraczewie na podst. opowieści prababci Jadwigi Majsnerowskiej

autor: Okrent

Od chwili lokacji miasta w 1519 roku, aż do roku 1939 dzisiejsze Jaraczewo dzieliło się na dwie części: na lewym brzegu Obry znajdowało się miasto Jaraczewo, natomiast na prawym brzegu znajdowała się wieś Chytrów, która była siedzibą właścicieli. Przed wybuchem II wojny światowej właścicielem Jaraczewa była Izabela Jaraczewska. Po wojnie majątek przeszedł na rzecz skarbu państwa.

Zespół dworski Chytrów składa się z założenia parkowo - pałacowego i zespołu zabudowań folwarcznych. Przed wojną, a oficjalnie w roku 1939 Chytrów przyłączono do Jaraczewa. Pierwszym użytkownikiem parku, w zmienionym systemie społeczno – politycznym, był urząd gminy. Dworek, wraz z podwórzem, zabudowaniami gospodarskimi i mniejszą częścią parku znalazł się później w rękach PGR Rusko.

Dawny park dworski nosi dziś nazwę Parku im. Powstańców Wielkopolskich. Pierwotnie park obejmował obszar 9,6 hektara (w tym wód 2,1 ha). Rozplanowany i założony został w 2 połowie XIX wieku. Twórcą i założycielem najstarszej, północno-zachodniej części parku był najprawdopodobniej Maciej Stablewski. Obecnie park znajduje się w użytkowaniu władz gminy (ok. 6,1 ha) i Przedsiębiorstwa Rolnego Rusko (do niedawna PGR Rusko) (ok. 3,5 ha). Posiada nieregularny kształt, z pewną różnicą wzniesień i widocznym obniżeniem w kierunku Obry. W niższej części parku znajduje się kanał i duży staw z wysepką. Natomiast przy szosie głównej Jarocin – Leszno, naprzeciwko kościoła, w wyższej części parku zlokalizowano w latach siedemdziesiątych gminny ośrodek zdrowia (piętrowy budynek) funkcjonujący do dziś. Nieco dalej, w kierunku północnym od ośrodka wybudowano scenę i wybetonowano plac, na którym odbywają się gminne uroczystości, imprezy plenerowe, zabawy. Ta wschodnia część parku jest reprezentatywna, najlepiej utrzymana, zadbana i wypielęgnowana. Rosną tu klony, robinie, jesiony, wiązy i świerki. Widoczne są ścieżki spacerowe i postawione liczne ławki. W części zachodniej występują zarośla i zakrzaczenia, jednak również postępują tu zabiegi pielęgnacyjne. Fragment parku należący do Gospodarstwa Rolnego Rusko to przede wszystkim zajazd przed frontem dworku i staw z zadrzewioną wysepką. W parku dominuje drzewostan liściasty z przewagą klonów, jesionów i grabów oraz lip, robinii akacjowej, brzóz i świerków. Z ciekawszych drzew zwraca uwagę 7-metrowy jałowiec chiński rosnący naprzeciwko wjazdu. W parku przeważają drzewa młodsze, wśród starych drzew można spotkać głównie lipy w części północno – zachodniej (w szczególności okazały rząd lip znajduje się wzdłuż ścieżki nad brzegiem Obry). Południowy narożnik był użytkowany jako sad, obecnie pozostała łąka ze śladami drzew owocowych. W gospodarskiej części parku występują: dęby szypułkowe, lipy, klony, jesiony, głogi. W zakrzaczeniu rośnie śnieguliczka, bez czarny, bez lilak.

Stojący w parku, na skraju zadrzewienia dwór pochodzi z 1813 roku. Jest to budynek parterowy, murowany, z dachem naczółkowym i nowszym, piętrowym skrzydłem dostawionym od zachodu, przebudowany w 1967 roku. Na osi dworku znajduje się ganek, połączony z nową werandą. Dworek prawdopodobnie wybudował Zygmunt Jaraczewski. Obecnie znajdują się tu biura gospodarstwa i mieszkania. Przed dworkiem znajduje się trawiaste półkole ozdobione żywopłotem i kępami berberysu. W skład zespołu zabudowań folwarcznych wchodzi gorzelnia z 1830 roku, pochodząca z tego samego roku neogotycka, wjazdowa stajnia z neogotyckimi okienkami oraz wzniesiony w 1880 roku spichrz zbożowy. Zarówno dworek, gorzelnia, stajnia i spichlerz wpisane są do rejestru zabytków. autor: jaraczewianki Źródła: Libicki M., Libicki P. Dwory i pałace wiejskie w Wielkopolsce. Poznań 2003 Płończak A. Parki podworskie gminy Jaraczewo

Pozostałością z czasów gdy Jaraczewo było miastem jest układ przestrzenny i zwarta zabudowa w centrum. Pośrodku znajduje się zbliżony do prostokąta rynek, z którego narożników wychodzą ulice. Środek rynku do czasu II wojny światowej zajmował ratusz, dziś znajduje się tu fontanna, klomby i ławeczki. Niektóre domy z zabudowy rynku pochodzą jeszcze z I połowy XIX wieku. Jaraczewo z tego okresu obejrzeć można na zgromadzonych i wydanych w specjalnej publikacji pocztówkach.

Przy ulicy Kolejowej znajduje się pochodząca z XIX wieku synagoga, przebudowana na salę widowiskową i siedzibę straży pożarnej. Obok niej mieści się nieczynny trzykondygnacyjny młyn z początku XX wieku. Na cmentarzu znajdującym się także przy ul.Kolejowej znajdują się m.in. kolumna z krucyfiksem i groby powstańców wielkopolskich – Władysława Nowaczyka i Walentego Waleńskiego. Obok cmentarza w 1979 roku odsłonięto pomnik - przez mieszkańców zwany obeliskiem - upamiętniający poległych i pomordowanych mieszkańców Ziemi Jaraczewskiej.Przy ulicy Golskiej znajduje się niezabudowany teren z krzyżem pośrodku. W miejscu tym znajdował się niegdyś kościół Św. Krzyża, który uległ spaleniu.

Przy ulicy Jarocińskiej , na prawym brzegu Obry znajduje się gmach szkoły. Początki szkoły w Jaraczewie sięgają wieku XVII. Budynek szkoły jest murowany, piętrowy i wzniesiony został w 1903 roku. Po II wojnie do istniejącego budynku dobudowano poprzeczne skrzydło, które oddano do użytku w sierpniu1960 roku. W 1969 r. ówczesna szkoła otrzymała imię Bohaterów Armii „Poznań”. Dzisiejszy kształt architektoniczny placówka przybrała pod koniec lat 90. Wraz z wprowadzeniem reformy w nowo dobudowanej części Zespołu Szkół w Jaraczewie zaczęło funkcjonować gimnazjum, a przy nim - w lutym 2003 roku została oddana do użytku - środowiskowa sala sportowa. W 2010 roku obok szkoły - która jako gimnazjum przyjęła imię Bohaterów Armii „Poznań” i otrzymała sztandar - powstał kompleks sportowy „ Orlik”.

W sąsiedztwie szkoły na wzniesieniu znajduje się kościół pod wezwaniem św. Marii Magdaleny. Parafia w Jaraczewie znana jest od 1422 roku, ale najprawdopodobniej została erygowania na przełomie XIII i XIV wieku przez biskupa poznańskiego Andrzeja Zarembę. Przy kościele znajdował się szpital oraz przytułek dla starców i ubogich. Na miejscu pierwotnego kościoła drewnianego w 1671 roku z fundacji Stanisława Jaraczewskiego wzniesiono drugą, także drewnianą świątynię. Do niej w roku 1774 dobudowano późnobarokową wieżę z kruchtą w przyziemiu. Do tej wieży z fundacji Edwarda Jaraczewskiego dostawiono w 1843 roku obecną świątynię. Jest to budowla późnoklasycystyczna, jednonawowa, kryta stropem. Do nawy przylega nieco niższe i węższe prezbiterium. Na zewnątrz kościoła znajdują się dwie pamiątkowe tablice; jedna metalowa z 1883 roku upamiętnia 200-lecie odsieczy wiedeńskiej i druga marmurowa z 1983 roku z napisem dotyczącym Roku Odkupienia, 600-lecia obrazu jasnogórskiego, 300-lecia odsieczy wiedeńskiej oraz II pielgrzymki Jana Pawła II do Polski. We wnętrzu kościoła znajduje się ołtarz główny i dwa boczne z okresu późnoklasycystycznego z 1843 roku. W świątyni znajdują się rzeźby św. Wojciecha i Stanisława z XVII wieku. Późnogotycki krucyfiks z początku XVI wieku oraz płaskorzeźbiona predella ze sceną „złożenia do grobu”. W środku można także podziwiać marmurowy, neogotycki nagrobek Józefa i Eleonory Jaraczewskich oraz epitafium Hieronima Jaraczewskiego (zm. w 1822 roku) wystawione w 1844. W 2010 roku wnętrze kościoła poddane zostało renowacji; odnowiono ołtarz główny i ołtarze boczne. Obok kościoła znajduje się cmentarz, lapidarium krzyży żelaznych i nagrobków kamiennych na terenie przykościelnym znajdują się także budynki plebanii i tzw. wikaryjki pochodzące z I połowy wieku XIX. Przy kościele stoi także pomnikowy dąb.

W ciągu ostatnich lat Jarczewo zmienia i rozbudowuje się na oczach jego mieszkańców. W ramach Programu Odnowy Wsi powstały wielofunkcyjne boiska, w parku odnowiono budynek ośrodka zdrowia, przystosowując go do osób niepełnosprawnych, zbudowano plac zabaw i scenę, na której odbywają się plenerowe koncerty i uroczystości.

autor: jaraczewianki Źródła: Anders Paweł, Jarocin, Wielkopolska Biblioteka Krajoznawcza nr 34

autor: Okrent

Jaraczewiacy od zawsze mieli dużą potrzebę działania na rzecz dobra wspólnego i organizowania się. W wiosce już w minionych wiekach powstawały zrzeszające mieszkańców organizacje – „Towarzystwo Przemysłowców ” ( pod koniec XIX wieku jego prezesem był mistrz krawiecki Walenty Ziętkowski, a ostatnim mistrz młynarski i piekarski – Zygmunt Woliński); Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół ” czy Bractwo Kurkowe. Roman Idziak w swojej Kronice Jarczewa pisze o tym, jak ludzie zbierali się w domach, przygotowywali amatorskie przedstawienia, wieczory literackie, śpiewali patriotyczne pieśni. Pod zakończeniu II wojny światowej jaraczewiacy dali upust swojej energii, budując w tzw. czynie społecznym kładkę na Obrze, fontannę ( do dziś znajdującą się na jaraczewskim rynku) czy przebudowując budynek obecnego domu kultury. Ofiarność społeczności Jaraczewa zaowocowała rozbudową szkoły w 1960 roku. Dziś także nie brak w Jaraczewie społeczników, a mieszkańcy zrzeszają się w licznych organizacjach, kołach, towarzystwach, stowarzyszeniach. Wielu– nie tylko młodych ludzi - działa w klubach i zespołach sportowych.

Kapela Biesiadna "Jaraczewioki" - powstała w 2006 roku i występuje w składzie: Stanisław Rakowski - akordeon, śpiew; Marek Nawrocki - bęben, śpiew; Marek Sipurzyński - gitara basowa; Szymon Andrzejewski – klarnet; Tomasz Twardowski - gitara, śpiew. W swoim repertuarze zespół ma zarówno znane przeboje biesiadne, jak i własne kompozycje, których urok tkwi w opisywaniu codziennego życia gminy i jej mieszkańców. Utwory: „ Czyś buł człowieku kiedy w Jaraczewie ” czy „ Moje Jaraczewo ” to przeboje rozbrzmiewające na jaraczewskich i gminnych uroczystościach, festynach i dożynkach.

Koło Gospodyń Wiejskich, do którego należą kolejne pokolenia jaraczewianek.Oprócz organizowanych spotkań z okazji różnorodnych świąt, członkinie koła współorganizują dożynki wiejskie, spotykają się, by doskonalić swoje umiejętności kulinarne, organizują wyjazdy na targi rolne i ogrodnicze oraz wycieczki.

Ochotnicza Straż Pożarna w Jaraczewie powstała pod koniec lat 20. minionego wieku i w 2007 roku obchodziła 80. rocznicę swojego istnienia. W szeregach strażaków ochotników od zawsze byli druhowie i druhny. Strażacy – najliczniejsi w całej gminie - mogą poszczycić się nowym wozem bojowym. W 2001 roku OSP w Jaraczewie włączona została do Krajowego Systemu Ratowniczo-Gaśniczego. W Jaraczewie zawsze można było na nich liczyć. Organizowali czyny społeczne, dbali o porządek podczas imprez plenerowych, chronili i chronią przed ogniem. Co roku organizują bardzo widowiskowe zawody strażackie i konkursy dla młodzieży.

W Kronice Jaraczewa Romana Idziaka znaleźć można informacje o istnieniu harcerstwa na terenie ziemi jaraczewskiej już w latach trzydziestych XX wieku. Działająca dziś w Jaraczewie 2 DH im. Arkadego Fiedlera została założona w 1977 r. i od początku związana jest z hm. Andrzejem Szymczakiem. Harcerze przez lata organizowali biwaki, obozy, uczestniczyli w zlotach, festiwalach piosenki. Obecnie drużyna działa przy Gimnazjum w Jaraczewie. Podlega Hufcowi w Jarocinie i należy do najliczniejszych i najprężniej działających. Harcerze z Jaraczewa sprawują wartę podczas uroczystości gminnych i państwowych, regularnie odbywają zbiórki, biorą udział w organizacji Wielkiej Orkiestrze Świątecznej Pomocy. W sierpniu 2010 przedstawiciele jaraczewskich harcerzy wzięli udział z zlocie z okazji stulecia Harcerstwa Polskiego w Krakowie.

W Gimnazjum w Jaraczewie działa Szkolne Koło Ogólnopolskiego Towarzystwa Ochrony Ptaków, którego opiekunką jest p.Agnieszka Płończak. Od samego początku koło współpracuje z przedstawicielami Zespółu Parków Krajobrazowych Województwa Wielkopolskiego oraz z Południowowielkopolską Grupą OTOP. SK OTOP prowadzi swoją działalność w szkole i w środowisku lokalnym poprzez wycieczki terenowe, których celem jest obserwacja i rozpoznawanie gatunków ptaków i ich siedlisk. Koło bierze udział w ogólnopolskim Programie Edukacyjnym "Bocian" (Program ochrony bociana białego i jego siedlisk). Członkowie koła uczestniczą w wyjazdach z ornitologami na obserwacje i obrączkowanie ptaków w ramach tzw. "Weekendu z ptakami". Co roku na łąkach wokół Jaraczewa odbywa się wiosenne liczenie ptaków. Od dwóch lat Koło organizuje gminne i powiatowe konkursy przyrodnicze: „Sejmik bociani” i „Pieśń lasu”.

KSS „ Snajper ” zrzesza miłośników strzelectwa. Jego członkowie rywalizują w organizowanych co roku turniejach i zawodach strzeleckich, jednym z nich jest NIEPODLEGŁOŚCIOWY TURNIEJ STRZELECKI O PUCHAR WÓJTA GMINY JARACZEWO. „Snajperzy” – jak ich w środowisku lokalnym nazywają – służą pomocą w organizacji wszystkich lokalnych imprez, serwują grochówkę z kotła, organizują kajakowe przejażdżki po parkowym stawie.

W Jaraczewie działają także organizacje sportowe – Szkolny Związek Sportowy czy klub tenisa stołowego –Obra Larus Jaraczewo. Jego członkiem jest pochodzący z Jaraczewa, dwukrotny mistrz Polski w tenisie stołowym osób niesłyszących Marek Rutowski, zdobywca wielu pucharów i medali, uczestnik Mistrzostw Europy i olimpiad. Wielu młodych ludzi trenuje karate kyokushin. Klub działa w Jaraczewie od 2002 roku, a jego instruktorem jest Mariusz Wojtkowiak. Zawodnicy sekcji przystępują do egzaminów kwalifikacyjnych na pasy, uczestniczą w zgrupowaniach szkoleniowych, prezentują swoje umiejętności podczas wielu imprez na terenie gminy. Członkowie klubu biorą udział w mistrzostwach na szczeblu regionalnym, jak również ponadregionalnym. Trener klubu – Mariusz Wojtkowiak zdobył IV miejsce na Mistrzostwach Europy w 2004 roku oraz wielokrotne tytuły mistrza Polski i Puchar Polski Karate Kyokushin w 1994 i 1996 roku .

Stowarzyszenie na Rzecz Rozwoju Ziemi Jaraczewskiej powstało w 2006 roku i zrzesza lokalnych społeczników. W czasie letnich wakacji z inicjatywy stowarzyszenia i dzięki pozyskiwanym przez nie środkom w szkołach podstawowych gminy organizowane są atrakcyjne półkolonie dla dzieci – WWW- WESOŁA WAKACYJNA WIELKOPOLSKA czy WIELKIE SPOTKANIA Z MAŁĄ OJCZYZNĄ.

W Jaraczewie działają także: Klub Abstynenta „ Feniks”, Koło Diabetyków, Gminne Koło Związku Emerytów, Rencistów i Inwalidów oraz funkcjonująca przy jaraczewskim ośrodku kultury rozśpiewana grupa wokalna „ Złota Jesień”.

Dzieje Jaraczewa nierozerwalnie wiążą się z rodem Jarczewskich. Związki te – zerwane przez wojenną i powojenną historię próbował odrodzić potomek tego rodu – Stefan Jaraczewski. Począwszy od końca lat 90. minionego wieku, on i jego żona często przebywali w Jaraczewie. Z inicjatywy Stefana Jaraczewskiego i dzięki pozyskanym przez niego środkom wielu uczniów powstałego w 1999 roku gimnazjum otrzymywało stypendia naukowe. Jaraczewski wraz z żoną uczestniczyli w życiu szkoły. Brali udział w spotkaniach świątecznych, uroczystościach rozpoczęcia i zakończenia roku szkolnego, a także w lokalnych uroczystościach kościelnych i gminnych. W 2004 roku Teresa i Stefan Jarczewscy otrzymali odznaczenie „ Zasłużeni dla gminy Jaraczewo ”. W pogrzebie Stefana Jaraczewskiego w maju 2010 roku uczestniczyli przedstawiciele jaraczewskich władz i młodzież z gimnazjum.

W powojennej historii wioski istotną rolę odegrał Roman Idziak, długoletni kierownik szkoły, inicjator jej rozbudowy i nadania imienia Bohaterów Armii „ Poznań”. Pisana przez niego Kronika Jaraczewa jest cennym źródłem informacji o historii Jaraczewa i losach szkoły.

Z Jaraczewem związani są także: Kazimierz Wojciechowski – długoletni Ordynator Oddziału Chirurgii Dziecięcej Szpitala im. Krysiewicza w Poznaniu. W swojej książce „ Takie było moje dzieciństwo, młodość i chirurgiczne życie” opisuje dzieciństwo spędzone w rodzinnym Jaraczewie, historie miejscowości i zmiany, jakich był światkiem w ciągu swego życia. Książka jest interesującym źródłem opowieści o Jaraczewie z I połowy XX wieku, cennym zbiorem fotografii ilustrujących życie rodziny Wojciechowskich i Jaraczewa na przestrzeni całego XX wieku. Włodzimierz Mazanka – artysta – plastyk mieszkający w Poznaniu Wójtem gminy Jaraczewo jest od IV kadencji Dariusz Strugała.

Mieszkańcy w liczbach Kobiety 719 Mężczyźni 706 Razem 1425 (dane z 2006 roku)

autor: jaraczewianki

autor: Okrent