| ROK
2003 : 09
Sierpnia 2003 |
| Dzisiaj takich miejsc już nie ma
|
|
| Fenomen Drogi Dębińskiej
Szczęśliwym dla Poznania trafem Ludwika
księżna Radziwiłłowa posiadała poza |
| ówczesnym miastem pałacyk myśliwski. A że, tak jak i
dzisiaj, prominenci |
| cieszą się zwykle specjalnymi względami, w 1820 roku
wytyczono wzdłuż Warty |
| trakt, którym księżna mogła szybko i wygodnie podróżować.
Nie wiadomo czy |
| urok owej wielkiej damy, czy też urok nadwarciańskich
terenów sprawiły, że |
| ten trakt, nazwany później Drogą Dębińską, szybko stał się
głównym miejscem |
| spacerów poznaniaków. Po obu stronach drogi, jak grzyby po
deszczu |
| wyrastały posiadłości rekreacyjne zamożnych mieszkańców
grodu Przemysława. |
| Powstawały ogródki oraz budowle serwujące wyszynk
wszelaki. Powspominajmy |
| je, popatrzmy na nie, bo dziś niestety takich miejsc nad
Wartą już nie ma. |
|
|
|
W takim miejscu wypoczywało się doskonale nie tylko
księżnej.
|
|
Naprzeciwko Syberii znajdowała się Nowa Ameryka powszechnie
nazywana |
| Kalibrokiem.
|
|
W 1836 roku dwóch rzeźników poznańskich Stanisław
Żurkiewicz i Franciszek |
| Latanowicz wybudowało lokal nazwany Columbia.
|
|
Dwór Szwajcarski był ulubionym miejscem spotkań poznańskich
socjalistów.
|
|
,,...dom ów wystawił mistrz kominiarski Dominik i nazwał od
swego patrona |
| po hiszpańsku St. Domingo''.
|
|
W parku Wiktorii funkcjonowały trzy altany i letni
apartament.
|
|
Tak pięknie było niegdyś w Dębinie.
|
|
Fot.:8x archiwum
Nowa Syberia, dziś znana jest głównie dzięki litografii
Mariana |
| Jaroczyńskiego ,,Dziurka albo Syberia w Poznaniu''.
n MAŁGORZATA JAŃCZAK JAKUB SKUTECKI
|
|
| Za czasów młodości profesora Zbigniewa Zakrzewskiego Droga
Dębińska była |
| pokryta kocimi łbami i wysadzona drzewami. Jej północny
wylot zamykała |
| widoczna daleko na horyzoncie sylwetka kościoła i wież
Bernardynów; po |
| stronie zachodniej rozciągała się panorama wysoko
usytuowanej zabudowy |
| Wildy; hen daleko na południu czernił się las Dębiny.
Drzewa przy Drodze |
| Dębińskiej posadzono jeszcze za czasów Marcelego Mottego,
który również |
| doskonale pamiętał budowę pierwszego domu, jaki przy niej
powstał: ,,...dom |
| ów wystawił mistrz kominiarski Dominik i nazwał od swego
patrona po |
| hiszpańsku St. Domingo''.
|
|
| Parkan z prześcieradeł
|
|
| Dom ten, czy raczej jak wtedy mówiono ogród, był kipiącym
życiem ośrodkiem |
| kultury i rozmaitych spotkań towarzyskich. Założony w 1825
roku prosperował |
| znakomicie. Kolejni właściciele powiększyli go znacznie. W
krótkim czasie |
| dobudowano salę restauracyjną, altany, i kręgielnię.
Gromadzili się tutaj |
| sokoli i śpiewacy. W 1908 roku odbył się tu zlot Sokoła.
By spełnić warunek |
| władz pruskich, iż zlot odbędzie się ,,in geschlos sener
Gesellschaft'', |
| czyli w zamkniętym gronie, Polacy musieli osłonić cały
teren parkanem z |
| prześcieradeł.
|
|
| W 1913 roku właściciel ogrodu Wilhelm Roy trafnie
przewidując wzrost zysków |
| postawił kolejny pawilon. Pełnił on funkcje sali
koncertowej na ponad 200 |
| miejsc, a po rozstawieniu stolików przestronnej sali
restauracyjnej. Dzięki |
| temu na scenie teatrzyku San Domingo z powodzeniem mogli
dawać letnie |
| przedstawienia aktorzy Teatru Polskiego.
|
|
| Columbia i Nowa Syberia...
|
|
| Kolejnym bardzo popularnym miejscem przy Drodze Dębińskiej
była otwarta w |
| 1836 roku przez dwóch rzeźników poznańskich Stanisława
Żurkiewicza i |
| Franciszka Latanowicza Columbia. Stanowiła ona ulubione
miejsce spotkań |
| przedstawicieli szlachetnego rzemiosła rzeźnickiego.
Restauracja, sala z |
| podestem dla orkiestry, kręgielnia. Do tego w 1925 roku
klub towarzyski |
| Elita utworzył sekcję krykietową. Ta ponoć pierwsza w
Polsce inicjatywa |
| zorganizowania sportu krykietowego, niestety, jak widać po
latach zupełnie |
| się nie powiodła.
|
|
| Nowa Syberia, dziś znana jest głównie dzięki litografii
Mariana |
| Jaroczyńskiego ,,Dziurka albo Syberia w Poznaniu''
powstałej w 1842 roku. |
| Przez wieki należał do Bractwa Strzeleckiego. Główną jej
atrakcją była |
| strzelnica. W 1881 roku nowy właściciel postanowił
przyciągać gości salą |
| bilardową i znajdująca się obok salką taneczną.
|
|
| ...a także Nowa Ameryka
|
|
| Naprzeciwko Syberii znajdowała się Nowa Ameryka
powszechnie nazywana |
| Kalibrokiem. W centrum ogrodu mieściła się restauracja.
Bliżej drogi stały |
| dwie altany i letni apartament. Do końca lat trzydziestych
ubiegłego wieku |
| Kalibrok rozbudował się znacznie, a zyski, które przynosił
szły do kieszeni |
| nowego właściciela proboszcza parafii Matki Boskiej
Bolesnej na Łazarzu |
| księdza Kazimierza Malińskiego.
|
|
| Kolejna letnia restauracja przy Drodze Dębińskiej to Nowa
Wenecja. Działała |
| od 1859 roku w domu mieszkalnym, do którego przylegała
kręgielnia. Carl |
| Martens kolejny właściciel Nowej Wenecji dobudował, jak
byśmy dziś |
| powiedzieli wiatę wspartą na kolumnach, w której działała
restauracja |
| letnia.
|
|
| Dwór i Villa
|
|
| Większy nieco niż wcześniej wymienione ogrody był Dwór
Szwajcarski. W XIX |
| wieku własność Karola Latuszka. W Dworze Szwajcarskim nie
działało hasło |
| ,,Swój do swego''. W pawilonie muzycznym, kręgielni i
restauracji tłoczyli |
| się zarówno Polacy, jak i Niemcy. Jednak duże znaczenie
przywiązywano do |
| poglądów. Dwór był, bowiem ulubionym miejscem spotkań
poznańskich |
| socjalistów.
|
|
| Tuż przy torze wyścigów konnych usadowiła się Villa Nova.
Restauracja |
| Andrzeja Niziałkiewicza była punktem przystankowym dla
miłośników pięknych |
| koni. Zaglądali tu przed i po wyścigach. A imprez na torze
odbywało się co |
| niemiara, szczególnie w czasie jarmarków świętojańskich.
Ich głównym |
| organizatorem było Towarzystwo ku Ulepszaniu Hodowli Koni,
Bydła i Owiec w |
| Wielkim Księstwie Poznańskim.
|
|
| Fogielka
|
|
| Vogelwiese, czyli Fogielka, z karuzelami, strzelnicami,
huśtawkami, |
| beczkami śmiechu i innymi tanimi przyjemnościami była
ulubionym miejscem |
| pielgrzymek dzieciarni z całego Poznania. Jak wspomina
profesor Zakrzewski: |
| ,,Można było próbować wydostać się z zawiłego systemu
korytarzyków budy pod |
| nazwą Labirynt lub zażyć rozkoszy tarzania się i znoszenia
bolesnych |
| szturchańców w tak zwanym wielkopolskim kole śmiechu. Kto
miał na to |
| ochotę, mógł się przekonać, jak wygląda w krzywym
zwierciadle''.
|
|
| Młodzieńcy mogli popisywać się swą krzepą przy
przepychaniu armatki po |
| szynach wiodących ostro w górę. Pojawiali się tu również
wróżbici, |
| sztukmistrze czy też specjalistki od tańca brzucha. Jednym
słowem, dla |
| każdego coś miłego.
|
|
| Park Wiktorii
|
|
| Kolejne warte przypomnienia miejsce przy Drodze Dębińskiej
przez lata |
| różnie było nazywane Willą Hoyera, parkiem Wiktorii,
Ogrodem Letnim |
| Tauberta czy parkiem Księcia Józefa. Najpopularniejszą
jednak była nazwa |
| Park Wiktorii. Punktem centralnym tego miejsca była willa
mieszkalna |
| adwokata Hoyera. Parterowy, obszerny budynek wzniesiony
został w 1834 roku |
| przez dość modnego wówczas architekta Heinricha Buttera. Z
czasem w |
| ogrodzie powstały trzy altany i letni apartament. W 1872
roku na zlot |
| uczniów Gimnazjum św. Marii Magdaleny wybudowano obszerną
scenę, która w |
| następnych latach służyła wielu trupom teatralnym oraz
kołom śpiewaczym. |
|
|
|
| W okresie międzywojennym park Wiktorii przejęło miasto
chcąc stworzyć w tym |
| miejscu swoistego rodzaju jakbyśmy to dzisiaj określili
centrum |
| gastronomiczno-kulturalnego. Niestety, tych ambitnych
planów poznańskiego |
| magistratu nie udało się zrealizować.
|
|
| Pałacyk księżnej
|
|
| Lasek Starołęcki Wielebnych OO Karmelitów po kasacie
zakonu w roku 1856 |
| przeszedł na własność rządu pruskiego. Opatrzony tablicą
Louisenheim |
| ukrywał pałacyk myśliwski Ludwiki księżnej Radziwiłłowej.
Przypomnijmy, że |
| właśnie z powodu tego pałacyku wytyczono Drogę Dębińską.
Księżna Ludwika w |
| asyście licznych gości przemierzała trakt bardzo często, z
pewnością |
| kawalkada karoc i bryczek była sporą atrakcją dla
spacerowiczów. Jednak dla |
| poznaniaków główną atrakcję lasku stanowił staw i
restauracja z ogrodem. |
| Miejsce to tętniło życiem przez cały rok. Latem spacery po
lesie i pływanie |
| łódkami. Zimą na stawie urządzano lodowisko, które
ściągało całe rodziny |
| mieszkańców grodu Przemysława.
|
|
| Dużym udogodnieniem dla poznaniaków chcących uniknąć pokus
restauracji, |
| bufetów, ogródków lub niekoniecznie lubiących piesze
wędrówki było |
| przedłużenie tramwajowej wiodącej od Bramy Dębińskiej. Od
roku 1925 tramwaj |
| dojeżdżał aż do ulicy Jordana, a stąd był już tylko krok
do łazienek |
| miejskich. Przy Drodze Dębińskiej usadowiły się również:
ogródki Warcianek, |
| tor wyścigów konnych, dzieciniec i stadion Warty.
|
|
| A dzisiaj? Dzisiaj, niestety, takich miejsc już nie ma. n
|
|
| Ilustracje pochodzą ze zbiorów Biblioteki
Uniwersyteckiej w Poznaniu, |
| wiele z nich znajduje się w albumie ,,Ulicami Poznania''
opublikowanym |
| przez Wydawnictwo KWARTET.
|
|
| Tekst powstał na postawie publikacji M. Mottego, Z.
Zakrzewskiego, Z. |
| Ostrowskiej-Kębłowskiej i M. Mrugalskiej-Banaszak.
|
|
|
